Dan sećanja na žrtve Holokausta
Žrtve nisu statistika
Dan sećanja na žrtve Holokausta obeležava se kao dan sećanja na žrtve Holokausta i genocida nad Srbima, Romima i Jevrejima za vreme Drugog svetskog rata
Zakonom o državnim praznicima u Republici Srbiji, 22. april je ustanovljen kao Dan sećanja na žrtve Holokausta, genocida i druge žrtve fašizma u Drugom svetskom ratu. Ovaj datum je izabran u spomen na isti dan 1945. godine kada se dogodio proboj grupe zatočenika logora smrti u Jasenovcu-Donja Gradina u tzv. Nezavisnoj Državi Hrvatskoj. Od 1.075, preživelo je samo 127 logoraša.
Sistem koncentracionih logora "Jasenovac" predstavlja jedno od najvećih stradališta u Drugom svetskom ratu. Od 1941. do 1945. godine u tom logoru ubijeno je stotine hiljada civila, najvećim delom Srba, Jevreja i Roma, uključujući i desetine hiljada dece (logor u Jastrebarskom). Osim logora smrti u Jasenovcu-Donja Gradina, sistem logora obuhvatao je više lokaliteta na teritoriji današnje Republike Hrvatske i Bosne i Hercegovine.
Najzloglasniji nacistički logor na teritoriji okupirane Srbije bio je na Starom sajmištu u Beogradu, čiji su zatočenici, masovno ubijani do 1944. godine.
Jevreji u Šapcu
Prvi zvanični podaci o stalno naseljenom Sefardu u našem gradu datiraju iz 1572. godine. Početkom 19. veka jevrejska zajednica u Šapcu postaje sve veća. Susret Srba i Jevreja dao je veliki doprinos napretku grada u svim domenima društvenog i kulturnog života. Pojedini pripadnici Mojsijeve vere svojim radom i stvaralaštvom su prevazišli granice Šapca. Avram Vinaver, Stanislav Vinaver, Oskar Davičo, Bata Koen, kao i mnogi drugi ostavili su dubok trag u istoriji i doprineli da srpska kultura bude ono što jeste danas. Ipak Drugi svetski rat zaustavio je razvoj i napredak jevrejskih zajednica širom Evrope. U tim teškim vremenima Šabac je pokazao da je grad otvorenog srca. Novi stanovnici brzo su se integrisali u društvo, ali je nemačka okupacija prekinula suživot. U jesen 1941. godine veći deo Jevreja je odveden u logor i kasnije streljan. Tokom posleratnog perioda u Šapcu živele su samo dve jevrejske porodice i njihovi potomci napustili su grad 1992. godine, preselivši se u Izrael. U znak sećanja na stradale pripadnike ovog naroda, zgrada nekadašnje sinagoge je rekonstruisana sredstvima projekta „Eureka“ i danas je to Muzej šabačkih Jevreja.
Iako je, u odnosu na Prvi svetski rat, Šabac znatno manje stradao u periodu 1941 - 1945. godine, na području našeg grada i okoline formirano je više sabirnih centara za zarobljenike okupatora. Ime grada je posebno značajno tokom premeštaja Jevreja, u tzv. „Kladovskom transportu“.
Kladovski transport je bio tranzit nešto više od 1.200 (prema nekim istraživačima 1.370) Jevreja koji su izbegli sa teritorije Trećeg rajha. Oni su krajem 1939. godine krenuli Dunavom iz Beča i Bratislave ka Crnom moru i Palestini. Njihovo putovanje je zaustavljeno posle manje od mesec dana (sredinom decembra 1939.) na granici Jugoslavije i Rumunije, u Prahovu, nakon odbijanja Rumunije da im dozvoli prolaz bez sertifikata za useljenje u Palestinu. Mesecima smešteni u Kladovu, oni su u septembru 1940. prebačeni u Šabac, u kom je živela mala, ali ugledna jevrejska kolonija.
Neposredno pred napad Nemačke na Jugoslaviju, oko dve stotine mlađih ljudi iz „Kladovskog transporta“ dobilo je potrebnu dokumentaciju i prebačeno preko Grčke za Palestinu. Većina, koja je okupaciju dočekala u Šapcu, zatvorena je 15. jula u novoosnovani „Jevrejski logor u Šapcu“. Bila je to prva grupa Jevreja masovno interniranih na teritoriji Srbije. Muškarci iz „Kladovskog transporta“ su streljani u okviru kaznenih mera generala Bemea 12. i 13. oktobra 1941, u blizini sela Zasavica kod Šapca, dok su žene sa decom prebačene u logor na Starom sajmištu i tamo pogubljene tokom proleća 1942. Oni su ekshumirani posle rata i 1959. godine preneti u kosturnicu na Sefardsko-jevrejsko groblje u Beogradu.
Brojke bez lica
Broj žrtava je uvek bio predmet političkih rasprava i sukoba. Prema Memorijalnom muzeju Holokausta Sjedinjenih Američkih Država, pobijeno je između 1941 i 1945 samo u NDH oko 320.000-340.000 Srba i 30.000 Jevreja. Prema izraelskom Jad Vašemu je ubijeno 500.000 Srba, proterano 250.000 i 200.000 pokatoličeno, a 90.000 Roma i 30.000 Jevreja su ubijeni. Američki Institut za istraživanje Jasenovca navodi da su ustašeo duzele oko 600.000 srpskih života. Cilj istorije kao nauke nije da umanjuje ili preuveličava svoje žrtve. Bilo da je reč o jednoj osobi, 100, 1.000 ili 1.000.000 ljudi nisu brojke bez lica i obična statistika na papiru. Kada osvestimo značaj svakog pojedinačnog života, tek tada ćemo shvatiti kako se prošlost ne ponavlja po nekom uspostavljenom univerzalnom zakonu, već da zločine čine pojedinci skriveni iz nacija, ideologija ili organizacija, a ne kolektiviteti.
Međunarodni dan sećanja na žrtve Holokausta
Rezolucijom Generalne skupštine Ujedinjenih nacija, usvojenom 1. novembra 2005. godine, 27. januar proglašen je za Međunarodni dan sećanja na žrtve Holokausta. Tog dana, 1945. godine, jedinice Crvene Armije oslobodile su najveći logor smrti u razdoblju Drugog svetskog rata, Aušvic - Birkenau u Poljskoj. Logor je posle rata pretvoren u muzej a prošle godine posetio ga je 1,72 milion ljudi, među njima i 93.000 Nemaca.
Pojam holokausta
Holokaust (grčki olakauston: potpuno spaljen) je žrtva paljenica bogovima ili dušama pokojnika kod Grka i Rimljana. Reč je prvi za taj genocid (koji sami Jevreji označavaju hebrejskom rečju šoa - nevolja, uništavanje) upotrebio crkveni sabor protestantskih crkava tadašnje Zapadne Nemačke. Pojam „holokaust“ upotrebljen je zbog posebnog značaja i intenziteta mržnje prema Jevrejima i ideološke osude judaizma, koja se izdvaja od postupaka prema drugim nacističkim žrtvama, a ima svoje duboke korene u hrišćanskoj civilizaciji (antisemitizam). Iako Jevreji nisu bili jedini narod niti društvena grupacija koju je nacistička politika pokušala da ukloni nasilnim putem, jedino jevrejski narod je bio određen za ono što su Adolf Hitler i njegovi saradnici nazivali „konačnim rešenjem“ - za potpuni genocid - ubistvo i uništenje. Drugi termini kojima se Holokaust označava su i Judeocid (ciljani genocid u odnosu na jevrejski narod), kao i Šoa - termin koji na hebrejskom jeziku označava katastrofu, poraženost, poražavajući deo istorije.
Sistem koncentracionih logora "Jasenovac" predstavlja jedno od najvećih stradališta u Drugom svetskom ratu. Od 1941. do 1945. godine u tom logoru ubijeno je stotine hiljada civila, najvećim delom Srba, Jevreja i Roma, uključujući i desetine hiljada dece (logor u Jastrebarskom). Osim logora smrti u Jasenovcu-Donja Gradina, sistem logora obuhvatao je više lokaliteta na teritoriji današnje Republike Hrvatske i Bosne i Hercegovine.
Najzloglasniji nacistički logor na teritoriji okupirane Srbije bio je na Starom sajmištu u Beogradu, čiji su zatočenici, masovno ubijani do 1944. godine.
Jevreji u Šapcu
Prvi zvanični podaci o stalno naseljenom Sefardu u našem gradu datiraju iz 1572. godine. Početkom 19. veka jevrejska zajednica u Šapcu postaje sve veća. Susret Srba i Jevreja dao je veliki doprinos napretku grada u svim domenima društvenog i kulturnog života. Pojedini pripadnici Mojsijeve vere svojim radom i stvaralaštvom su prevazišli granice Šapca. Avram Vinaver, Stanislav Vinaver, Oskar Davičo, Bata Koen, kao i mnogi drugi ostavili su dubok trag u istoriji i doprineli da srpska kultura bude ono što jeste danas. Ipak Drugi svetski rat zaustavio je razvoj i napredak jevrejskih zajednica širom Evrope. U tim teškim vremenima Šabac je pokazao da je grad otvorenog srca. Novi stanovnici brzo su se integrisali u društvo, ali je nemačka okupacija prekinula suživot. U jesen 1941. godine veći deo Jevreja je odveden u logor i kasnije streljan. Tokom posleratnog perioda u Šapcu živele su samo dve jevrejske porodice i njihovi potomci napustili su grad 1992. godine, preselivši se u Izrael. U znak sećanja na stradale pripadnike ovog naroda, zgrada nekadašnje sinagoge je rekonstruisana sredstvima projekta „Eureka“ i danas je to Muzej šabačkih Jevreja.
Iako je, u odnosu na Prvi svetski rat, Šabac znatno manje stradao u periodu 1941 - 1945. godine, na području našeg grada i okoline formirano je više sabirnih centara za zarobljenike okupatora. Ime grada je posebno značajno tokom premeštaja Jevreja, u tzv. „Kladovskom transportu“.
Kladovski transport je bio tranzit nešto više od 1.200 (prema nekim istraživačima 1.370) Jevreja koji su izbegli sa teritorije Trećeg rajha. Oni su krajem 1939. godine krenuli Dunavom iz Beča i Bratislave ka Crnom moru i Palestini. Njihovo putovanje je zaustavljeno posle manje od mesec dana (sredinom decembra 1939.) na granici Jugoslavije i Rumunije, u Prahovu, nakon odbijanja Rumunije da im dozvoli prolaz bez sertifikata za useljenje u Palestinu. Mesecima smešteni u Kladovu, oni su u septembru 1940. prebačeni u Šabac, u kom je živela mala, ali ugledna jevrejska kolonija.
Neposredno pred napad Nemačke na Jugoslaviju, oko dve stotine mlađih ljudi iz „Kladovskog transporta“ dobilo je potrebnu dokumentaciju i prebačeno preko Grčke za Palestinu. Većina, koja je okupaciju dočekala u Šapcu, zatvorena je 15. jula u novoosnovani „Jevrejski logor u Šapcu“. Bila je to prva grupa Jevreja masovno interniranih na teritoriji Srbije. Muškarci iz „Kladovskog transporta“ su streljani u okviru kaznenih mera generala Bemea 12. i 13. oktobra 1941, u blizini sela Zasavica kod Šapca, dok su žene sa decom prebačene u logor na Starom sajmištu i tamo pogubljene tokom proleća 1942. Oni su ekshumirani posle rata i 1959. godine preneti u kosturnicu na Sefardsko-jevrejsko groblje u Beogradu.
Brojke bez lica
Broj žrtava je uvek bio predmet političkih rasprava i sukoba. Prema Memorijalnom muzeju Holokausta Sjedinjenih Američkih Država, pobijeno je između 1941 i 1945 samo u NDH oko 320.000-340.000 Srba i 30.000 Jevreja. Prema izraelskom Jad Vašemu je ubijeno 500.000 Srba, proterano 250.000 i 200.000 pokatoličeno, a 90.000 Roma i 30.000 Jevreja su ubijeni. Američki Institut za istraživanje Jasenovca navodi da su ustašeo duzele oko 600.000 srpskih života. Cilj istorije kao nauke nije da umanjuje ili preuveličava svoje žrtve. Bilo da je reč o jednoj osobi, 100, 1.000 ili 1.000.000 ljudi nisu brojke bez lica i obična statistika na papiru. Kada osvestimo značaj svakog pojedinačnog života, tek tada ćemo shvatiti kako se prošlost ne ponavlja po nekom uspostavljenom univerzalnom zakonu, već da zločine čine pojedinci skriveni iz nacija, ideologija ili organizacija, a ne kolektiviteti.
Rezolucijom Generalne skupštine Ujedinjenih nacija, usvojenom 1. novembra 2005. godine, 27. januar proglašen je za Međunarodni dan sećanja na žrtve Holokausta. Tog dana, 1945. godine, jedinice Crvene Armije oslobodile su najveći logor smrti u razdoblju Drugog svetskog rata, Aušvic - Birkenau u Poljskoj. Logor je posle rata pretvoren u muzej a prošle godine posetio ga je 1,72 milion ljudi, među njima i 93.000 Nemaca.
Holokaust (grčki olakauston: potpuno spaljen) je žrtva paljenica bogovima ili dušama pokojnika kod Grka i Rimljana. Reč je prvi za taj genocid (koji sami Jevreji označavaju hebrejskom rečju šoa - nevolja, uništavanje) upotrebio crkveni sabor protestantskih crkava tadašnje Zapadne Nemačke. Pojam „holokaust“ upotrebljen je zbog posebnog značaja i intenziteta mržnje prema Jevrejima i ideološke osude judaizma, koja se izdvaja od postupaka prema drugim nacističkim žrtvama, a ima svoje duboke korene u hrišćanskoj civilizaciji (antisemitizam). Iako Jevreji nisu bili jedini narod niti društvena grupacija koju je nacistička politika pokušala da ukloni nasilnim putem, jedino jevrejski narod je bio određen za ono što su Adolf Hitler i njegovi saradnici nazivali „konačnim rešenjem“ - za potpuni genocid - ubistvo i uništenje. Drugi termini kojima se Holokaust označava su i Judeocid (ciljani genocid u odnosu na jevrejski narod), kao i Šoa - termin koji na hebrejskom jeziku označava katastrofu, poraženost, poražavajući deo istorije.
Priredila: M. Ž.
Najnoviji broj
11. april 2024.
