ZAHTEV PŠENICE PREMA AGROEKOLOŠKIM ČINIOCIMA
Nagle promene temperature biljkama nanose veće štete
Biljke u stanju mirovanja poseduju relativno veliku otpornost prema negativnim temperaturama, međutim intezitet tog mirovanja nije isti u svim delovima tkiva i organa biljaka. Najduže i najpotpunije stanje mirovanja je kod ćelija konusa porasta i u čvoru bokorenja a nepotpuno i najkraće kod lišća. Zbog toga je lišće i najosetljivije i brže propada ukoliko su niže temperature
Na prinos pšenice pored sorte i agrotehnike, veliki uticaj imaju agroekološki činioci kao što su toplota, voda, svetlost, zemljište. Kada se svi ovi činioci poklope i još proizvođač da svoj maksimum, rodni potencijal biljaka mora biti ostvaren.
Ozima pšenica je otporna prema negativnim temperaturama a stepen otpornosti zavisi od stadijuma razvića u kom se nalazi, etape organogeneze koja je u toku, sorte, vremena setve. Negativne temperature najbolje podnosi u stadijumu jarovljenja i što je taj period kod nekih sorti duži to je njihova otpornost prema negativnim temperaturama veća i obrnuto. Povećanjem suve materije u biljkama i količine šećera u ćeličnom soku povećava se otpornost prema negativnim temperaturama. Biljke koje prođu kroz proces kaljenja bolje izdrže negativne temperature i ovaj se proces odvija u dve etape. U prvoj se fazi nagomilava šećer u ćeličnom soku a to se postiže intezivnom fotosintezom i pretvaranjem skroba u šećer i pri dnevnoj temperaturi od 10⁰ C - 15⁰ C a noćna spustu na 0⁰ C. U drugoj se fazi smanjuje koliočina slobodne vode u ćelijama, i ova se faza odvija kada je temperatura oko 0⁰ C.
Biljke u stanju mirovanja poseduju relativno veliku otpornost prema negativnim temperaturama, međutim intezitet tog mirovanja nije isti u svim delovima tkiva i organa biljaka. Najduže i najpotpunije stanje mirovanja je kod ćelija konusa porasta i u čvoru bokorenja a nepotpuno i najkraće kod lišća. Zbog toga je lišće i najosetljivije i brže propada ukoliko su niže temperature.
Otpornost biljaka prema negativnim temperaturama zavisi od vlažnosti zemljišta i vazduha pre početka kaljenja. Biljke koje se razvijaju u ovom periodu u uslovima prevelike vlažnosti odnosno slabe obezbeđenosti u vodi osetljivije su na delovanje negativnih temperatura. Ozima pšenica može da izdrži negativne temperature od -10⁰ C do -20⁰ C zavisno od stadijuma razvića, etape organogeneze i vlažnosti zemljišta i vazduha pre početka kaljenja biljaka. Nagle promene temperature biljkama nanose veće štete. Usev pšenice može da izdrži negativne temperature i – 25⁰ C ukoliko je pokriven snežnim pokrivačem a razlika ispod i iznad snežnog pokrivača može biti i 10⁰C - 15⁰ C, zavisno naravno od debljine snega i na dubini ležanja čvora bokorenja razlika je veća. Negativne temperature usev pšenice slabije podnosi ako se pojave ranije u jesen (jer je sadržaj suve materije i šećera u biljkama mali) a isto tako ako se jave kasnije u proleće.
Zahtev pšenice prema pozitivnim temperaturama se povećava sa porastom biljaka i to povećanje treba da je postepeno i ravnomerno. Najpovoljnija temperatura za razvoj pšenice od početka vlatanja do zrenja iznosi 16⁰ C - 20⁰ C. Osim srednjih dnevnih temperatura od značaja su i maksimalne jer mogu dovesti do toplotnog udara koji nanose velike štete usevima pšenice. Toplotni udar se javlja na temperaturama iznad 28⁰ C , topli vetar, relativna vlaga vazduha mala…Toplotni udar se može javiti i na većim temperaturama i ako nema ovih pratećih pojava. Kritični period za pojavu toplotnog udara je oko 10 – tak dana i to u fazi mlečne zrelosti i to je veći ako se javi na početku mlečne zrelosti i može smanjiti prinos i za 50 %. Što se tiče padavina, najbolja je količina od 700 – 750 mm vodenog taloga godišnje. Najveće potrebe pšenice za vlagom su od početka prolećnog razvića do klasanja. U ovom periodu dolazi do brzog porasta i bujnog razvića, pa svaki nedostatak vlage ditrektno utiče na visinu prinosa. Kritični period za vlagom je 15 dana pred klasanje i 6 dana posle klasanja. U ovo vreme se formiraju polni elementi koji su osetljivi na sušu naročito prašnici.
Što se tiče odnosa prema svetlosti, pšenica je biljka dugog dana i svaki nedostatak odnosno skraćenje dnevne svetlosti odražava se na vegetacioni period.
Odnos pšenice prema zemljištu je veliki, ona traži plodna, rastresita, duboka, slabo kisela.
Ozima pšenica je otporna prema negativnim temperaturama a stepen otpornosti zavisi od stadijuma razvića u kom se nalazi, etape organogeneze koja je u toku, sorte, vremena setve. Negativne temperature najbolje podnosi u stadijumu jarovljenja i što je taj period kod nekih sorti duži to je njihova otpornost prema negativnim temperaturama veća i obrnuto. Povećanjem suve materije u biljkama i količine šećera u ćeličnom soku povećava se otpornost prema negativnim temperaturama. Biljke koje prođu kroz proces kaljenja bolje izdrže negativne temperature i ovaj se proces odvija u dve etape. U prvoj se fazi nagomilava šećer u ćeličnom soku a to se postiže intezivnom fotosintezom i pretvaranjem skroba u šećer i pri dnevnoj temperaturi od 10⁰ C - 15⁰ C a noćna spustu na 0⁰ C. U drugoj se fazi smanjuje koliočina slobodne vode u ćelijama, i ova se faza odvija kada je temperatura oko 0⁰ C.
Biljke u stanju mirovanja poseduju relativno veliku otpornost prema negativnim temperaturama, međutim intezitet tog mirovanja nije isti u svim delovima tkiva i organa biljaka. Najduže i najpotpunije stanje mirovanja je kod ćelija konusa porasta i u čvoru bokorenja a nepotpuno i najkraće kod lišća. Zbog toga je lišće i najosetljivije i brže propada ukoliko su niže temperature.
Otpornost biljaka prema negativnim temperaturama zavisi od vlažnosti zemljišta i vazduha pre početka kaljenja. Biljke koje se razvijaju u ovom periodu u uslovima prevelike vlažnosti odnosno slabe obezbeđenosti u vodi osetljivije su na delovanje negativnih temperatura. Ozima pšenica može da izdrži negativne temperature od -10⁰ C do -20⁰ C zavisno od stadijuma razvića, etape organogeneze i vlažnosti zemljišta i vazduha pre početka kaljenja biljaka. Nagle promene temperature biljkama nanose veće štete. Usev pšenice može da izdrži negativne temperature i – 25⁰ C ukoliko je pokriven snežnim pokrivačem a razlika ispod i iznad snežnog pokrivača može biti i 10⁰C - 15⁰ C, zavisno naravno od debljine snega i na dubini ležanja čvora bokorenja razlika je veća. Negativne temperature usev pšenice slabije podnosi ako se pojave ranije u jesen (jer je sadržaj suve materije i šećera u biljkama mali) a isto tako ako se jave kasnije u proleće.
Zahtev pšenice prema pozitivnim temperaturama se povećava sa porastom biljaka i to povećanje treba da je postepeno i ravnomerno. Najpovoljnija temperatura za razvoj pšenice od početka vlatanja do zrenja iznosi 16⁰ C - 20⁰ C. Osim srednjih dnevnih temperatura od značaja su i maksimalne jer mogu dovesti do toplotnog udara koji nanose velike štete usevima pšenice. Toplotni udar se javlja na temperaturama iznad 28⁰ C , topli vetar, relativna vlaga vazduha mala…Toplotni udar se može javiti i na većim temperaturama i ako nema ovih pratećih pojava. Kritični period za pojavu toplotnog udara je oko 10 – tak dana i to u fazi mlečne zrelosti i to je veći ako se javi na početku mlečne zrelosti i može smanjiti prinos i za 50 %. Što se tiče padavina, najbolja je količina od 700 – 750 mm vodenog taloga godišnje. Najveće potrebe pšenice za vlagom su od početka prolećnog razvića do klasanja. U ovom periodu dolazi do brzog porasta i bujnog razvića, pa svaki nedostatak vlage ditrektno utiče na visinu prinosa. Kritični period za vlagom je 15 dana pred klasanje i 6 dana posle klasanja. U ovo vreme se formiraju polni elementi koji su osetljivi na sušu naročito prašnici.
Što se tiče odnosa prema svetlosti, pšenica je biljka dugog dana i svaki nedostatak odnosno skraćenje dnevne svetlosti odražava se na vegetacioni period.
Odnos pšenice prema zemljištu je veliki, ona traži plodna, rastresita, duboka, slabo kisela.
Dipl. Ing Svetlana Zlatarić
Najnoviji broj
18. april 2024.
