Nepravedno zapostavljena i skrivena istorija tamnavskog kraja

Nedavno je, u okviru manifestacije Festival zimnice, održana svečana promocija knjige “Misija Haljard u Svileuvi”, autora Zorana A.Živanovića, arheologa i višeg kustosa u Zavičajnom muzeju u Koceljevi. Ova publikacija realizovana je u saradnji koceljevačke opštine i Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije a povodom 75. godišnjice Misije Haljard u našoj zemlji.

Promociji su prisustvovali glumac, reditelj, scenarista i autor filma “Heroji Haljarda” i serije “Vazdušni most” Radoš Bajić, vojni pilot i komandant Srpskog ratnog vazduhoplovstva i PVO, general u penziji Dragan Katanić, i narodni poslanik i predsednik SO Koceljeva Veroljub Matić.

Pored činjenica koje su poznate široj javnosti, knjiga otkriva i one nepoznate ili manje poznate istorijske događaje koje su vezane za učešće stanovnika tamnavskog kraja u misiji spašavanja savezničkih pilota tokom Drugog svetskog rata. Njihova uloga je, reklo bi se, nepravedno zapostavljena, skrivana, prećutana, pa i silom potiskivana iz kolektivnog sećanja jednog naroda.
Kako se navodi u ovoj obimnoj publikaciji autor dela je još početkom devedesetih godina prošlog veka došao do autentičnih podatka o jednoj ratnoj četničkoj operaciji u tamnavskom kraju koja je realizovana u septembru mesecu 1944.godine a u kojoj su spašeni i evakuisani američki i saveznički avijatičari, oboreni nad Srbijom od strane Nemaca.

Naime, operacija evakuacije oborenih avijatičara sa improvizovanih četničkih aerodroma počela je početkom 1944.godine, najpre u selu Pranjani kod Čačka, da bi potom, tokom jeseni bila nastavljena sa improvizovanog aerodroma u Svileuvi kod Koceljeve, odakle je kasnije bila dislocirana u Bosnu.

-O delu operacije “Vazdušni most” koji je realizovan u tamnavskom kraju, tj.u selu Svileuva kod Koceljeve nije bilo, niti još uvek ima bilo kakvih podataka u zvaničnoj srpskoj istoriografskoj literaturi, niti se o tome smelo pričati sve do pada komunizma u Srbiji tokom poslednje decenije 20. veka. Pobednici su skrojili svoju jednostranu istoriju koja, nažalost, još uvek traje. Zbog toga ova studija predstavlja prilog, samo i isključivo, nezavisnoj istorijskoj istini koja se dogodila u tamnavskom kraju tokom jeseni 1944.godine, sviđalo se to nekome ili ne!- navodi se u knjizi.

SVEDOČANSTVO O PROŠLIM VREMENIMA I HUMANIM LjUDIMA
Sa aerodroma u Pranjanima od kraja maja do kraja avgusta 1944-e godine evakusiano je oko 400 savezničkih avijatičara. Međutim, zbog mogućeg napada na improvizovani aerodrom na Galonića poljani u ovom selu od strane nadirućih partizanskih jedinica, general Draža Mihailović sa svojim jedinicama morao je da se povuče, pa su od 15-17.septembra izgradili novi improvizovani aerodrom neposredno kod Koceljeve, na imanju i u blizini kuće Relje Markovića, čuvenog zemljoposednika iz Svileuve.

Izradnja aerodroma realizovana je pod komandom podnarednika Dragoljuba Drage Aškovića iz ovog sela. Pistu za sletanje i poletanje aviona izgradila je Prva đačka četa Đačkog bataljona Cersko-majevačke grupe četničkih odreda, uz pomoć 80 omladinaca iz Svileuve. Sa tog improvizovanog aerodroma u blizini Koceljeve u drugoj polovini septembra meseca 1944-e godine, u dva vojna transportna aviona evakuisana su 22 saveznička avijatičara, jedan Francuz, Italijan i tri člana Misije Halijard (dva američka sanitetska oficira i jedan fotograf). Dvadesetak savezničkih pilota nastavili su da žive svoje živote zahvaljujući ne samo srpskim četnicima, već i tamnavskim seljacima i improvizovanom aerodromu u Svileuvi kod Koceljeve.

Istoriju su pisali pobednici i decenijama se o ovom događaju u pitomoj tamnvaskoj dolini nije znalo. Ipak, zahvaljujući svedočenju deda Drage Aškovića, jednog od glavnih aktera, koji je preminuo prošle godine, javnost je saznala o spasavanju pilota u koceljevačkom kraju.

Prema rečima autora inicijator da se ovi nepoznati istorijski događaji istraže i plasiraju javnosti, kako bi bila ispravljena nepravda, bio je narodni poslanik i predsednik SO Koceljeva Veroljub Matić koji je svojevremeno prisustvovao izložbi fotografija u Skupštini Republike Srbije posvećenih “Misiji Haljard” i tom prilikom saznao da je i Koceljeva bila deo ove operacije.

-Ovo je naša realnost koja se desila tih godina i ovo govori o nama, o našem narodu, o našem prostoru, o čoveku koji je do prošle godine bio među nama a koji je bio direktni učesnik tih događaja. Tražio sam da se zabeleži sve što je moguće i mislim da smo uspeli da zabeležimo dosta toga kako bi ostao trag o jednoj humanoj akciji spašavanja ljudi. Ovo je predstavljanje nas kakvi jesmo. Naravno da su Pranjani tu najvažniji u ukupnoj operaciji u smislu broja spašenih pilota, ali je važno da se ne izostavi ni ovaj deo operacije vezan za naš kraj- rekao je Matić na svečanoj promociji i dodao da je koceljevačka opština kupila parcelu na kojoj se odigrala akcija spašavanja i evakuacije pilota u želji da taj prostor uredi na adekvatan način.

-To treba da bude mesto kojim ćemo obeležiti sve ono što je tu bilo, što se odigravalo i da to bude mesto koje će ljudi obilaziti i saznavati o ovim događajima iz prošlosti. Svedočenje o nekim vremenima, o ljudima koji su bili humani i u ratu, a to treba da nam bude opomena danas. Mi smo bili takvi i u to vreme. Danas smo isto takvi- poručio je narodni poslanik i inicijator istraživanja “Misije Haljard u Svileuvi”.