SEĆANjA NA STARI ŠABAC
ŠABAČKI FIJAKERI
Pored mnogih novotarija koje je grad Šabac, nekadašnji Mali Pariz, prihvatio iz bliske nam Evrope bio je i fijaker. On se kao prevozno sredstvo prvi put pojavljuje u Parizu 1662. godine i vrlo brzo je njegova primena prihvaćena u Beču, da bi ih krajem 19. veka na bečkim ulicama bilo preko hiljadu.
Što u Beču, to i u Šapcu, samo sa malim dodatkom. U Šapcu se gazda udobno vozio u prvom fijakeru a u drugom mu bili štap i šešir. Tim manirom prevazišli smo Parižane i Bečlije. Poznato je da se čuveni šabački pevač i harmonikaš Borislav Janjić, poznatiji kao Bora, dok je pevao u Banji Koviljači oko 1930. godine, vozio fijakerom, dok je u drugom bila njegova harmonika i lična garderoba. A šta je sve Bora Janjić činio sa fijakerima saznaćete drugom prilikom.
Šapčani su masovno prihvatili fijakere. Razume se prvo oni imućniji kojima je to bila i potreba ali i znak društvenog prestiža. Još pre 1900. godine u Šapcu su bile dve odlične radionice za proizvodnju kola i fijakera, čuvena Joce Apića i Jovana Rosića osnovana 1897. godine. Obe radionice nalazile su se na Kamičku i vrlo brzo su se ulicama Šapca kretali brojni fijakeri. Majstori farbari oslikavali su pojedine delove fijakera sa nacionalnim šarama a na zadnjoj strani nalazili su stilizovani inicijali vlasnika. Posebna pažnja se posvećivala izboru dekorativnim kockastim fenjerima koji su bili smešteni na ivicama prednjeg sedišta i udobnosti zadnjeg koji se po potrebi prekrivao. Fijakeri su korišćeni za prevoz putnika i robe iz grada do pristaništa na Savi. Bio je to posao fijakerista koji su imali ulogu današnjih taksista.
Pre Prvog svetskog rata stajalište fijakerista nalazilo se ispred hotela ,,Evropa“ ( prostor današnje tržnice) a posle rata kod ,,Žirovnog venca“, oba na Bairu. Ulicom Kralja Aleksandra (bivša M. Mitrovića) fijakeristi su prevozili putnike na Đumrukanu gde je bila gradska gostionica za odmor putnika i gde se čekao polazak broda za Beograd. Drugi putnici su prelazili preko pontonskog mosta (ako je bio montiran) i sa železničke stanice ,,Klenak-Sava“ putovali vozom. Kad je 1932. godine otvoren gvozdeni most preko Save i počeo drumski saobraćaj fijakeristi su prevozili putnike u Klenak na voz. Već tada su se pojavili problemi oko naplate prevoza od strane fijakerista koji su naduvali cene. Putnici su se preko lokalne štampe žalili na visoke cene fijakerista, do Klenka 15 dinara a do Save 10 dinara što je bilo daleko skuplje u odnosu na cene u drugim gradovima. U isto vreme fijakeristi su se žalili Opšštini što ne radi električno osvetljenje na putu do Save. Tih godina u ulica Kralja Aleksandra bila je postavljena kocka a sa leve strane su se nalazili metalni stubovi za električno osvetljenje ( nije kao danas). Fijakeristi koji su većinom bili iz Mahale (danas Ul. A. Karabegovića) bili su dobro organizovani i dirigovali cenu prevoza ali taj posao im se vrlo brzo izjalovio, kada je železnički kolosek preko novopodignutog mosta stigao do železničke stanice u Šapcu. Tada su šabačkim fijakeristima ostale kratke relacije da vozaju Šapčane samo po gradu, veseljake od kafane do kafane i svatove prilikom svadbi . U odnosu na danas i slika svadbenih kolona promenila se. Ranije se na čelu kolone nalazio automobil a za njime kolona fijakera. Danas je obrnuto, napred se voze mladenci u fijakeru a za njima mile besni automobili sa još besnijim vozačima.
Fijakeri sa šabačkih ulica postepeno su nestajali kao i šabačka kaldrma. Rašid Dervišević bio je poslednji šabački fijakerista koji je napustio taj posao oko 1975. godine. Sa ulica grada nestalo je fijakerista. Samo su seljaci iz Mačve povremeno dolazili u Šabac sa čezama i fijakerima ali je već bilo došlo vreme automobila. Danas fijakere koriste samo oni retki i malobrojni ljubitelji tog prevoznog sredstva koje prihvatismo od Parižana. Mora se priznati da je to bila lepa slika na ulicama Šapca. Evropske fijakere vuku srpski konji dok bogati uživaju. Šteta, a taman su fijakeri postali tradicija Šapca. Ostadosmo bez njih i bez šešira. Ostao nam je jedino štap da se poštapamo po očajnoj ulici Kralja Aleksandra. Očigledno da ne znamo da čuvamo tradiciju kao mnogi drugi gradovi u zemlji i svetu gde fijakeri nisu postali deo prošlosti.
Dragutin Dragan Petrović
Što u Beču, to i u Šapcu, samo sa malim dodatkom. U Šapcu se gazda udobno vozio u prvom fijakeru a u drugom mu bili štap i šešir. Tim manirom prevazišli smo Parižane i Bečlije. Poznato je da se čuveni šabački pevač i harmonikaš Borislav Janjić, poznatiji kao Bora, dok je pevao u Banji Koviljači oko 1930. godine, vozio fijakerom, dok je u drugom bila njegova harmonika i lična garderoba. A šta je sve Bora Janjić činio sa fijakerima saznaćete drugom prilikom.
Šapčani su masovno prihvatili fijakere. Razume se prvo oni imućniji kojima je to bila i potreba ali i znak društvenog prestiža. Još pre 1900. godine u Šapcu su bile dve odlične radionice za proizvodnju kola i fijakera, čuvena Joce Apića i Jovana Rosića osnovana 1897. godine. Obe radionice nalazile su se na Kamičku i vrlo brzo su se ulicama Šapca kretali brojni fijakeri. Majstori farbari oslikavali su pojedine delove fijakera sa nacionalnim šarama a na zadnjoj strani nalazili su stilizovani inicijali vlasnika. Posebna pažnja se posvećivala izboru dekorativnim kockastim fenjerima koji su bili smešteni na ivicama prednjeg sedišta i udobnosti zadnjeg koji se po potrebi prekrivao. Fijakeri su korišćeni za prevoz putnika i robe iz grada do pristaništa na Savi. Bio je to posao fijakerista koji su imali ulogu današnjih taksista.
Pre Prvog svetskog rata stajalište fijakerista nalazilo se ispred hotela ,,Evropa“ ( prostor današnje tržnice) a posle rata kod ,,Žirovnog venca“, oba na Bairu. Ulicom Kralja Aleksandra (bivša M. Mitrovića) fijakeristi su prevozili putnike na Đumrukanu gde je bila gradska gostionica za odmor putnika i gde se čekao polazak broda za Beograd. Drugi putnici su prelazili preko pontonskog mosta (ako je bio montiran) i sa železničke stanice ,,Klenak-Sava“ putovali vozom. Kad je 1932. godine otvoren gvozdeni most preko Save i počeo drumski saobraćaj fijakeristi su prevozili putnike u Klenak na voz. Već tada su se pojavili problemi oko naplate prevoza od strane fijakerista koji su naduvali cene. Putnici su se preko lokalne štampe žalili na visoke cene fijakerista, do Klenka 15 dinara a do Save 10 dinara što je bilo daleko skuplje u odnosu na cene u drugim gradovima. U isto vreme fijakeristi su se žalili Opšštini što ne radi električno osvetljenje na putu do Save. Tih godina u ulica Kralja Aleksandra bila je postavljena kocka a sa leve strane su se nalazili metalni stubovi za električno osvetljenje ( nije kao danas). Fijakeristi koji su većinom bili iz Mahale (danas Ul. A. Karabegovića) bili su dobro organizovani i dirigovali cenu prevoza ali taj posao im se vrlo brzo izjalovio, kada je železnički kolosek preko novopodignutog mosta stigao do železničke stanice u Šapcu. Tada su šabačkim fijakeristima ostale kratke relacije da vozaju Šapčane samo po gradu, veseljake od kafane do kafane i svatove prilikom svadbi . U odnosu na danas i slika svadbenih kolona promenila se. Ranije se na čelu kolone nalazio automobil a za njime kolona fijakera. Danas je obrnuto, napred se voze mladenci u fijakeru a za njima mile besni automobili sa još besnijim vozačima.
Fijakeri sa šabačkih ulica postepeno su nestajali kao i šabačka kaldrma. Rašid Dervišević bio je poslednji šabački fijakerista koji je napustio taj posao oko 1975. godine. Sa ulica grada nestalo je fijakerista. Samo su seljaci iz Mačve povremeno dolazili u Šabac sa čezama i fijakerima ali je već bilo došlo vreme automobila. Danas fijakere koriste samo oni retki i malobrojni ljubitelji tog prevoznog sredstva koje prihvatismo od Parižana. Mora se priznati da je to bila lepa slika na ulicama Šapca. Evropske fijakere vuku srpski konji dok bogati uživaju. Šteta, a taman su fijakeri postali tradicija Šapca. Ostadosmo bez njih i bez šešira. Ostao nam je jedino štap da se poštapamo po očajnoj ulici Kralja Aleksandra. Očigledno da ne znamo da čuvamo tradiciju kao mnogi drugi gradovi u zemlji i svetu gde fijakeri nisu postali deo prošlosti.
Dragutin Dragan Petrović
Najnoviji broj
18. april 2024.
