STOJAN NOVAKOVIĆ
STO GODINA OD SMRTI
Stojan Novaković je rođen 1. novembra 1642. godine u Šapcu kao Kosta, ali je kasnije, pod uticajem svog učitelja Đure Daničića, ime posrbio u Stojan. Nižu gimnaziju je završio, kao najbolji učenik, u rodnom Šapcu, a višu i Licej (odsek za pravne nauke) u Beogradu.
Godine 1865, postavljen je za profesora, najpre u Gimnaziji, a potom u Velikoj školi. Izabran za člana Srpskog učenog društva.
Kao filolog, istoričar i bibliograf, ostavio je dubok trag u srpskoj nauci. Iako nije školovan u inostranstvu, kao većina njegovih savremenika iz sveta politike i nauke, bio je veoma poštovan u Beču, Berlinu, Minhenu i Parizu.
Serijom značajnih istorijskih dela od Srednjeg veka do Prvog srpskog ustanka, postao je jedan od vodećih srpskih istoričara. Najznačajnija dela iz ove oblasti su: „Srbi i Turci DžIV i DžV veka“, „Ustanak na dahije“, „Vaskrs srpske države“, „Tursko carstvo pred Prvi srpski ustanak“, „Ustavno pitanje i zakoni Karađorđevog vremena“, „Nemanjićke prestonice“ i „Zakonski spomenici srpskih država srednjeg veka“.
Stojan Novaković je bio upravnik Narodne biblioteke u Beogradu i pomagao je razvoj školskih i narodnih biblioteka u unutrašnjosti. Prilikom osnivanja Srpske kraljevske akademije, bio je jedan od prvih šesnaest redovnih članova, a 1906. godine, postao njen prvi predsednik i na tom mestu ostao do smrti.
Godine 1873. imenovan je za ministra prosvete u vladi Jovana Ristića, da bi u tom resoru bio u tri mandata , u konzervativnim a kasnije u naprednjačkim vladama. Kao ministar prosvete, sproveo je reformu obrazovanja čije tekovine i danas postoje (podela na društveni i prirodni smer u Gimnaziji).
Višestruki ministar i poslanik, zalagao se za rad, poredak i prosvećene reforme, sa osloncem na Krunu. Diplomatsku karijeru započeo je prvom misijom u Carigradu koja je trajala sedam godina., zatim u Parizu, i na posletku u Petrogradu, gde je penzionisan.
Stojan Novaković je prikupljao informacije o knjigama na srpskom jeziku, koje je sabrao i objavio u knjizi „Srpska bibliografija za novu književnost 1741 - 1867“. Autor je „Istorije srpske književnosti“.
Prilikom osnivanja Srpske književne zadruge 1892. izabran je za njenog prvog predsednika, pesnik Jovan Jovanović Zmaj za potpredsednika, a istoričar Ljubomir Jovanović za sekretara. Godinama je bio predsednik SKZ, koja je u redovnim godišnjim kolima objavljivala najbolja dela iz srpske i prevodne književnosti, istorije i naučno-popularne literature. Krajem sedamdesetih godina 19. veka, napisao je Srpsku gramatiku za niže gimnazije i realke (u više delova, nekoliko izdanja). Priredio je Dušanov zakonik („Zakonik Stefana Dušana cara srpskog“) na osnovu prizrenskog prepisa i štampao ga u dva navrata u Beogradu. Objavio je veliki broj rasprava, članaka i dela posvećenih nauci o jeziku, životu srpskih svetaca i mučenika, slovenskoj mitologiji, etnografiji, arheologiji i narodnim umotvorinama - pesmama, pričama i zagonetkama. Bio je i plodan prevodilac. Preveo je, između ostalog, Rankeovu „Srpsku revoluciju“, Šerovu „Istoriju opšte književnosti“, Volterovog „Karla DžII“, kao i dva slovenska speva – Puškinovog „Kavkaskog roba“ i Mickijevičevu „Gražinu“.
Stojan Novaković je umro u jeku Prvog svetskog rata, 17. februara 1915. godine.
Bibliotekarsko društvo Srbije ustanovilo je 1997. godine nagradu „Stojan Novaković“, koja se dodeljuje pojedincu ili grupi autora za objavljeno delo iz oblasti bibliotečko-informacione delatnosti, koje predstavlja značajan doprinos bibliotekarstvu. Godine 2004. pod istim imenom je ustanovljena nagrada za najbolje osnovnoškolske i srednjoškolske udžbenike u Srbiji, koja se dodeljuje svake godine. U njegovu čast, Društvo istoričara Srbije nosi naziv „Stojan Novaković“.
Srpska književna zadruga, nedavno je obeležila stogodišnjicu smrti svog prvog predsednika, kao i Srpsko književno duštvo, u okviru tribinskog ciklusa „Godišnjice“. U Narodnoj biblioteci Srbije, u toku je izložba „Stojan Novaković, državnik, naučnik, bibliotekar“.
Godine 1865, postavljen je za profesora, najpre u Gimnaziji, a potom u Velikoj školi. Izabran za člana Srpskog učenog društva.
Kao filolog, istoričar i bibliograf, ostavio je dubok trag u srpskoj nauci. Iako nije školovan u inostranstvu, kao većina njegovih savremenika iz sveta politike i nauke, bio je veoma poštovan u Beču, Berlinu, Minhenu i Parizu.
Serijom značajnih istorijskih dela od Srednjeg veka do Prvog srpskog ustanka, postao je jedan od vodećih srpskih istoričara. Najznačajnija dela iz ove oblasti su: „Srbi i Turci DžIV i DžV veka“, „Ustanak na dahije“, „Vaskrs srpske države“, „Tursko carstvo pred Prvi srpski ustanak“, „Ustavno pitanje i zakoni Karađorđevog vremena“, „Nemanjićke prestonice“ i „Zakonski spomenici srpskih država srednjeg veka“.
Stojan Novaković je bio upravnik Narodne biblioteke u Beogradu i pomagao je razvoj školskih i narodnih biblioteka u unutrašnjosti. Prilikom osnivanja Srpske kraljevske akademije, bio je jedan od prvih šesnaest redovnih članova, a 1906. godine, postao njen prvi predsednik i na tom mestu ostao do smrti.
Godine 1873. imenovan je za ministra prosvete u vladi Jovana Ristića, da bi u tom resoru bio u tri mandata , u konzervativnim a kasnije u naprednjačkim vladama. Kao ministar prosvete, sproveo je reformu obrazovanja čije tekovine i danas postoje (podela na društveni i prirodni smer u Gimnaziji).
Višestruki ministar i poslanik, zalagao se za rad, poredak i prosvećene reforme, sa osloncem na Krunu. Diplomatsku karijeru započeo je prvom misijom u Carigradu koja je trajala sedam godina., zatim u Parizu, i na posletku u Petrogradu, gde je penzionisan.
Stojan Novaković je prikupljao informacije o knjigama na srpskom jeziku, koje je sabrao i objavio u knjizi „Srpska bibliografija za novu književnost 1741 - 1867“. Autor je „Istorije srpske književnosti“.
Prilikom osnivanja Srpske književne zadruge 1892. izabran je za njenog prvog predsednika, pesnik Jovan Jovanović Zmaj za potpredsednika, a istoričar Ljubomir Jovanović za sekretara. Godinama je bio predsednik SKZ, koja je u redovnim godišnjim kolima objavljivala najbolja dela iz srpske i prevodne književnosti, istorije i naučno-popularne literature. Krajem sedamdesetih godina 19. veka, napisao je Srpsku gramatiku za niže gimnazije i realke (u više delova, nekoliko izdanja). Priredio je Dušanov zakonik („Zakonik Stefana Dušana cara srpskog“) na osnovu prizrenskog prepisa i štampao ga u dva navrata u Beogradu. Objavio je veliki broj rasprava, članaka i dela posvećenih nauci o jeziku, životu srpskih svetaca i mučenika, slovenskoj mitologiji, etnografiji, arheologiji i narodnim umotvorinama - pesmama, pričama i zagonetkama. Bio je i plodan prevodilac. Preveo je, između ostalog, Rankeovu „Srpsku revoluciju“, Šerovu „Istoriju opšte književnosti“, Volterovog „Karla DžII“, kao i dva slovenska speva – Puškinovog „Kavkaskog roba“ i Mickijevičevu „Gražinu“.
Stojan Novaković je umro u jeku Prvog svetskog rata, 17. februara 1915. godine.
Bibliotekarsko društvo Srbije ustanovilo je 1997. godine nagradu „Stojan Novaković“, koja se dodeljuje pojedincu ili grupi autora za objavljeno delo iz oblasti bibliotečko-informacione delatnosti, koje predstavlja značajan doprinos bibliotekarstvu. Godine 2004. pod istim imenom je ustanovljena nagrada za najbolje osnovnoškolske i srednjoškolske udžbenike u Srbiji, koja se dodeljuje svake godine. U njegovu čast, Društvo istoričara Srbije nosi naziv „Stojan Novaković“.
Srpska književna zadruga, nedavno je obeležila stogodišnjicu smrti svog prvog predsednika, kao i Srpsko književno duštvo, u okviru tribinskog ciklusa „Godišnjice“. U Narodnoj biblioteci Srbije, u toku je izložba „Stojan Novaković, državnik, naučnik, bibliotekar“.
M.Filipović
Najnoviji broj
18. april 2024.
