Tomanija Obrenović : Žena koja je oblikovala sudbinu dinastije

Tomanija Obrenović (1796–1881) bila je supruga Jevrema Obrenovića i jedna od najuticajnijih žena svog vremena u Srbiji. Rođena je u uglednoj porodici Bogićević iz Jarebica kod Loznice, kao jedina ćerka vojvode Ante Bogićevića, jednog od istaknutih učesnika Prvog srpskog ustanka. Odrasla je u okruženju gde su hrabrost, obrazovanje i nacionalna svest bili neizostavni delovi vaspitanja i identiteta.

Zajednica i savezništvo
Udala se 1817. godine za Jevrema Obrenovića, najmlađeg brata kneza Miloša Obrenovića. Njihov brak nije bio samo porodična veza, već i spoj dve jake ličnosti koje su oblikovale srpsko društvo u prvoj polovini 19. veka. Dok je Jevrem bio poznat po svojoj sklonosti ka diplomatiji i reformama, Tomanija je bila snažna, odlučna i inteligentna žena, koja je imala važnu ulogu u kulturnom i društvenom životu.

Jedan deo svog života provela je u Šapcu, gde su Jevrem i ona izgradili raskošan konak, koji je postao središte društvenog i političkog života. Konak je bio velelepno zdanje, izgrađeno dvadesetih godina 19. veka uređeno u evropskom stilu, sa bogato opremljenim sobama, velikom bibliotekom i salonom u kojem su se okupljali najistaknutiji ljudi tog doba. Bio je stecište trgovaca, oficira, pesnika, diplomata i reformatora, a Tomanija je kao domaćica umela da vodi razgovore na visokom nivou i bude ravnopravni sagovornik.

Prvi zvuci klavira čuli su se baš iz Jevremnovog konaka, a hroničari su zabeležili da je tu postojala i znamenita biblioteka sa delima Šilera, Lafontena, Kupera, Skota... Sve ovo govori o njenoj potrebi da bude u toku sa evropskim dešavanjima. Stakleni prozori, umetnička dela, novi kreveti, evropsko posuđe, uređen vrt, činili su konak najmodernijim i najintirgantnijim domom u gradu na Savi.

Foto: Vikipedia

Žena, majka, vladarka
Bila je majka devetoro dece, od kojih je šestoro preživelo detinjstvo: Jelena, Simeona, Anka, Katarina, Stana i Miloš. Tomanija je insistirala na njihovom obrazovanju i odrastanju u evropskom duhu. Decu su podučavali učitelji iz inostranstva. Posebnu pažnju posvetila je vaspitanju ćerke Anke, koju je učila otmenosti, diplomatskim veštinama i ulozi žene u društvenom i političkom životu.
Anka je od majke nasledila pronicljivost i snalažljivost, a kasnije je postala jedna od ključnih ličnosti dinastičkih dešavanja u Srbiji, a to je prenela i na svoju ćerku Katarinu Konstantinović.

Iz Malog Pariza u prestonicu
Po preseljenju porodice u Beograd, njihov dom na Terazijama bio je centar društvenih okupljanja kao što je bio i u Šapcu. Posebno se ističu opisi dvorišta i uređenog vrta. Pomagala je crkvama, manastirima, bolnicama, siromašnima.

Njena inteligencija i uticaj prepoznati su širom Beograda. Organizovala je druženja na kojima su se okupljali strani konzuli, oficiri i srpska elita, diskutovalo se o umetnosti, politici i reformama. Bila je ne samo supruga i majka, već i savetnica mužu, koji je kao upravnik Beograda sprovodio reforme. Nakon smrti supruga, nastavila je da igra značajnu ulogu u dinastičkim pitanjima.

Tomanija ostaje upamćena kao žena izuzetne snage, inteligencije i odlučnosti, koja je svojim delovanjem obeležila jednu epohu srpske istorije, a period koji je provela u Šapcu označen je kao epoha modernizacije grada

Čuvarka dinastije
Tomanija je 1868. godine doživela ličnu tragediju kada je knez Mihailo Obrenović ubijen u Košutnjaku, a tom prilikom ubijena je i njena ćerka Anka Konstantinović dok je pokušavala da zaštiti kneza. I pored gubitka nastavila da brani interese porodice Obrenović. Bila je pristuna tokom atentata i zahvaljujući svojoj pribranosti uspela je da pobegne, obavesti dvor, a neki tvrde da je to značajno uticalo na brzu reakciju i proglašenje maloletnog Milana, svog unuka za kneza.

Njena upornost i politički instinkt pomogli su da njen unuk, Milan Obrenović, postane kralj Srbije 1882. godine. Tomanija je aktivno podržavala političke i diplomatske veze koje su omogućile Milanu dolazak na presto, koristeći svoj uticaj u beogradskim krugovima i među evropskim diplomatama.
Njena sposobnost da vodi pregovore i umiri tenzije u dinastičkim krugovima bila je ključna u očuvanju stabilnosti porodice Obrenović čime je osigurala nastavak dinastičke vladavine. Njena borba i posvećenost porodici ostavile su trajni pečat u istoriji Srbije. Neki bi rekli da je Tomanija pobedila u srpskoj igri prestola, ali nije doživela krunisanje za kralja svog unuka 1882. godine.

Nasleđe, istine i mitovi
Preminula je 13. juna 1881. godine i sahranjena u manastiru Rakovica, koji je porodica Obrenović tokom godina pomagala. Tomanija ostaje upamćena kao žena izuzetne snage, inteligencije i odlučnosti, koja je svojim delovanjem obeležila jednu epohu srpske istorije, a period koji je provela u Šapcu označen je kao epoha modernizacije grada.

Tomanija (Bogićević) Obrenović nije rođena Šapčanka, ali je ostavila dubok trag u istoriji grada i Srbije. Njen život, zaostavštinu teško je sumirati u jedan novinski članak.
Pozivamo vas da nam predložite Šapčanke heroine prošlosti, sadašnjosti i budućnosti o kojima želite da čitate i saznate više.

M.Ž.B.
Foto: Vikipedia

„Blago prošlosti u očima savremenika“: Projekat ostvaren uz podršku Grada Šapca. Stavovi izneti u podržanim medijskim projektima, nužno ne izražavaju stavove organa koji su dodelili sredstva.