Zenit Srbije

Ovo je godina značajnih jubileja, među kojima je jedan od najvažnijih – sedam vekova od smrti kralja Milutina. U bašti Kulturnog centra, prof. dr Boris Stojkovski održao je zanimljivo predavanje o jednom od najznačajnih srpskih vladara.

- Reč je o vladavini dugoj punih 39 godina, s kraja 13. i početka 14.veka, veoma zanimljivom periodu. Kralj Milutin bio je proaktivan i prema Zapadu i prema Istoku. Predstavlja veoma zanimljivu figuru srednjovekovne Srbije. Za vreme njegove vladavine, rudnici su započeli sa radom što je dovelo do razvoja spoljne trgovine sa Dubrovnikom i Kotorom, lukama ka Italiji gde se ruda izvozila. To je donosilo veliki prihod srpskom kralju koji je jedan od ugaonih temelja koji je omogućio zenit srednjovekovne Srbije, rekao je, između ostalog, profesor Stojkovski.

Ekonomski uspon omogućio je razvoj graditeljske i kulturne delatnosti. Poznato je da je kralj Milutin bio veliki zadužbinar.

Kralj Stefan Uroš II Milutin Nemanjić, rođen oko 1253. godine, preuzeo je vlast od svog starijeg brata, kralja Dragutina, ugarskog vazala i zeta. Kao drugi sin srpskog kralja Stefana Uroša I i njegove supruge kraljice Jelene Anžujske na istorijsku scenu stupa 1267. godine, započinjanjem pregovora svoga oca sa vizantijskim carem Mihajlom VIII o Milutinovoj ženidbi sa Anom, što dovodi do Milutinovog imenovanja za naslednika umesto starijeg sina i ugarskog zeta Dragutina. Ženio se pet puta, ali je od svih brakova najviše pažnje privukao njegov brak sa tada petogodišnjom vizantijskom princezom, Simonidom. Iz tog braka Milutin nije dobio naslednika, zbog Simonidine neplodnosti, tako da je do dan-danas ostalo otvoreno pitanje da li je po prirodi bila neplodna ili je nešto dovelo do toga. Kralj Milutin se smatra najvećim graditeljem i donatorom srpskih crkava i manastira među Nemanjićima, međutim, zbog brojnih porodičnih sukoba, i kontraverznog braka, dugo je važio za jednu od omraženijih članova ove dinastije. Nakon njegove smrti rasulo u zemlji je bilo neprevaziđeno do tad da se pojedina vlastela jednostavno otcepila, a bande pljačkaša su napadale čak i povorku koja je prenosila Milutinovo telo u njegovu zadužbinu manastir Banjsku.

- Teško je utvrditi broj crkava koje je podigao. Danilo Drugi je verovatno preterao kada je rekao da je kralj u svakoj godini vladavine podigao po jednu crkvu. Vremenom su neke potpuno nestale, a neke poput onih u Severnoj Makedoniji pretvorene u džamije. Verovatno je bio ktitor, ili osnivač srpskog manastira u Jerusalimu, koji ne postoji od 18. veka, ali se zna da je bio blizu mesta Hristovog vaskrsenja, u ulici Sv. Franje Asiškog. Zanimljivo je da su Sv. Sava i Sv. Franjo Asiški bili savremenici tako da se krug na određen način zatvara.

Predavač nije izostavio ni bračnu politiku svestranog srpskog vladara.

- Ova tema postaje nezasluženo jako škakljiva, a zapravo je politička. Važno je ono što mi istoričari nazivamo metodologijom istorijskih izvora. Neke informacije danas dobijaju svojevrsnu polumitsku sliku kao što su brakovi kralja Milutina, ili čuvena priča o zlatnim viljuškama. Potrebno je objasniti kako tumačimo izvore nastale u Srednjem veku. To su ljudi koji su pisali pre 700 ili 800 godina, a i tada je neko radio za nekoga. Kada znamo te činjenice, onda mnoge stvari postaju jasnije i zanimljivije.