Zaboravljeni srpski ratni memorijali na Solunskom frontu

Nedavno su koceljevački srednjoškolci, profesori i drugi građani imali priliku da prisustvuju prezentaciji rezultata projekta kroz koji su otkriveni i prikazani zaboravljeni srpski ratni memorijali na Solunskom frontu. O obeležjima, zaboravljenim spomenicima i lokalitetima iz srpske istorije govorio je član udruženja za negovanje i čuvanje srpske baštine “Kajmakčalan” Miroslav Veličković. On je kroz priče podsetio prisutne o važnosti kulture sećanja koja nam neretko nedostaje. Prema njegovim rečima, članovi Udruženja “Kajmakčalan” od pre desetak godina istražuju srpske ratne memorijale na teritoriji Balkana. Zahvaljujući njihovim aktivnostima, mnogi lokaliteti su otkriveni i uvršteni na mapu memorijala, ali veliki deo njih je u veoma lošem stanju, što nam kao potomcima slavnih predaka, ne služi na čast.

–Ove godine istraživački tim udruženja završio je projekat “Zaboravljeni srpski ratni memorijali na Solunskom frontu”, koji je većim delom finansiran od strane Ministarstva za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja, a tokom kojeg je završena prva faza istraživanja memorijala na teritoriji na kojoj se nalaze u Grčkoj, u delu koji se zvao Moglena ili Almopia- rekao je Veličković. Cilj istraživanja bio je da se utvrdi u kakvom stanju se nalaze srpski ratni memorijali, da se višegodišnjim praćenjem napravi foto arhiva mogućih novih oštećenja ili uređivanja, a sve u nameri da se ovi memorijali urede, zaštite i približe srpskoj javnosti.

–Prvenstveno smo istraživali srpska vojna groblja na i u podnožju Kajmakčalana koja su zvanično eshumirana i posmrtni ostaci preneti na Zejtinlik, kako bi dokumentovali mesta gde su se nalazila i zatečeno stanje uvrstili u našu foto arhivu- objasnio je Veličković iz istraživačkog tima i dodao da je na Kajmakčalanu bilo 12 srpskih vojnih grobalja od kojih su neka bila i sva više parcela i sa oko 500 sahranjenih vojnika. Članovi ovog tima ističu da bi bilo dobro da se do naredne godine, kada se obeležava 110 godina od velike pobede, obnovi najgrandiozniji spomenik srpskom vojniku koji bi postao simbol svih poginulih vojnika. Osim grobalja u okviru ovog projekta istraživana su mesta i objekti u kojim su se nalazila zavojišta i bolnice za lečenje ranjenika. Jedna od njih bila je u sastavu Bolnice škotskih žena čija je transportna jedinica bila sastavljena od australijanki koje su svojim sanitetskim kamionima prebacivale ranjenike sa Kajmakčalana do bolnice.

–Tragali smo i za ostacima pruga uskog koloseka i staničnih zgrada koje su izgradili naši i francuski vojnici, a koji još uvek postoje u ovom regionu. Srpski vojnici su tokom ratovanja na Solunskom frontu podigli i uredili mnoge česme. Nažalost, većina njih nije sačuvana a ono malo što je ostalo, nije u funkciji. Poslednjih godina je primetno veći broj organizovanih grupa iz Srbije, među kojima i državna delegacija, koje naročito tokom septembra, obilaze naše ratne memorijale i odaju poštu slavnim precima- rekao je Veličković čije priče su na prezentaciji u Koceljevi bile potkrepljene fotografijama.

Foto: V.B.

NEGOVANjE KULTURE SEĆANjA
Srpska vojna groblja su godinama prepuštena zubu vremena. Mnoga od njih su zapuštena, zarasla, oštećena. Za pojedine memorijale današnje generacije ne znaju ni da postoje. Članovi udruženja za negovanje i čuvanje srpske baštine “Kajmakčalan”, osnovanog pre jedne decenije, imaju želju da kroz istraživanje i uređenje srpska vojna groblja dovedu u primereno stanje i pomognu potomcima slavnih ratnika da pronađu grobove svojih poginulih predaka.

Foto: V.B.

–Do sada je oko 50 porodica uspelo da na taj način sazna gde su im preci sahranjeni i mnogi od njih su obišli grobove. Sem glavne akcije kojom se tokom septembra meseca uređuju vojna groblja, urađeno je i dosta drugih. Tako smo kupili i postavili palionicu za sveće u obliku male crkve na mestu pogibije vojvode Vuka. Zatim smo spomenik poginulim poštarima koji je više od 70 godina ležao oboren na livadi i koji smo nekoliko godina ranije preneli na srpsko vojno groblje, fiksirali betonskim postoljem da bi sprečili uništenje. 2021.godine smo otkrili kotu 1212 na kojoj je vođena najznačajnija bitka posle osvajanja Kajmakčalana nakon koje je oslobođen Bitolj- otkrio je Veličković i dodao da su se na nju prošle godine , prvi put posle 108 godina, popeli potomci slavnih ratnika koji su kotu osvojili.