SRPSKA STRADANjA U VELIKOM RATU
VELIKE BITKE I STRADANjA 1914. -1915. GODINE
Tekst je iz knjige Petra Berića i Dragana Josipovića Mačvani u Balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu (1912-1918)
Srpski narod je u Prvom svetskom ratu podneo velike žrtve. Izgubljeni su životi mnogih srpskih ratnika, opustošeni i popaljeni gradovi i sela, a stradalo je pored vojnika i mnogo žena, dece i staraca, najviše u ratnim 1914. i 1915. godini. Iako brojno mali, srpski narod je pokazao izuzetnu hrabrost i požrtvovanost u oslobodilačkim ratovima koje je vodio protiv velikih sila, ali je pritom u velikoj meri smanjen i broj njegovih stanovnika.
Srbija je u Prvom svetskom ratu izgubila ukupno oko 1.240.000 ljudi, od kojih oko 400.000 vojnika i oko 840.000 civilnog stanovništva. S obzirom da je u rat ušla sa ukupno 4.500.000 stanovnika, jasno je da su gubici bili ogromni i među najvećim od svih zemalja koje su u njemu učestvovale.
Ratna 1914. godina i velike bitke koje je srpska vojska vodila ““ Cerska bitka, Bitka na Drini, Kolubarska bitka ““ pronele su slavu srpskog oružja, ali su na ratištu mnogi srpski vojnici izgubili svoje živote. Razoreni su i opustošeni mnogi srpski gradovi i sela, a neprijateljski vojnici su izvršili mnogo zločina nad civilnim stanovništvom. Ratnici poginuli u Cerskoj bici sahranjeni su u spomen-kosturnici u selu Tekerišu. Stradalim srpskim vojnicima u Bici na Drini spomenici su podignuti na Mačkovom kamenu, Gučevu i polju Legetu, dok je srpskim ratnicima poginulim u Kolubarskoj bici podignuta Spomen-crkva u Lazarevcu, kao i Spomenik 1.300 kaplara na Rajcu.
Srpska vojska je u ratnoj 1914. godini, u tri velike bitke protiv austrougarskih armija ““ na Ceru, Drini i Kolubari, imala pored velikog broja poginulih ratnika, i mnogo ranjenika. Samo u Cerskoj bici ranjeno je oko 12.000 srpskih vojnika, koji su smešteni najvećim delom u bolnicu u Valjevu, ali i u nekim drugim gradovima. U toku druge austrougarske ofanzive, u bojevima na Gučevu i Mačkovom kamenu, broj ranjenika se već povećao na oko 25.000. Bolnica u Valjevu nije raspolagala sa dovoljno postelja i lekara, a u njoj su se prikupljali svi ranjenici i obavljane hirurške intervencije.
Veliki broj ranjenika i loši sanitarni uslovi omogućili su pojavu epidemije pegavog tifusa i drugih zaraznih bolesti.
Nekoliko desetina hiljada zarobljenih austrougarskih vojnika, smeštenih u toj bolnici, još više su pogoršali stanje u njoj i Valjevo je postalo stanište zaraze, jer su zarobljeni neprijateljski vojnici i doneli zarazu, a i prenosili je na ostale bolesnike i civilno stanovništvo. Epidemija se najviše širila po završetku Kolubarske bitke. Broj obolelih se postepeno povećavao i epidemija je prestala tek u maju 1915. godine. Tačan broj obolelih od epidemije pegavog tifusa nije poznat, a procenjuje se da je od njega umrlo oko 35.000 vojnika, dok je sa civilnim stanovništvom taj broj oko 150.000 ljudi.
Povlačenje srpske vojske, krajem 1915. i početkom 1916. godine, posle zajedničkog napada Austro-Ugarske, Nemačke i Bugarske, spada u najdramatičnije i najtragičnije događaje u istoriji srpskog naroda. Sve srpske armije povukle su se sa teritorije Srbije i preko Crne Gore i Albanije na albansko primorje, odakle su prevezene savezničkim lađama na grčko ostrvo Krf, a znatno manji deo u severnu Afriku (u Bizertu i druge gradove).
Stradanja srpskih vojnika pri odstupanju kroz Albaniju bila su velika, a albanske gudure i močvare postale su njihova masovna grobnica. Procenjuje se da je prilikom povlačenja kroz Crnu Goru i Albaniju, srpska vojska izgubila oko 143.000 ljudi, a ostrvo Krf, na kome je izvršen prihvat te vojske i njeno lečenje i oporavak, vojnici su nazvali „Ostrvo spasa“. Prevoz srpske vojske i izbeglica sa jadranskog primorja u Albaniji na ostrvo Krf izvršen je savezničkim transportnim brodovima i otpočeo je u drugoj polovini januara 1916. godine i zatim nastavljen u februaru. Na Krf je prevezeno ukupno oko 140.000 vojnika, a u Albaniji je ostalo samo 12.000 vojnika Konjičke divizije u Valoni, koji su prevezeni u martu 1916. godine. Na Krfu je veliki broj srpskih vojnika poumirao zbog prethodnog dugog gladovanja i iscrpljenosti. U San Matijasu (Agios Mateosu), na Krfu, podignut je 1916. godine spomenik umrlim vojnicima Drinske divizije.
Najteži bolesnici i ranjenici sa Krfa su prevoženi na kamenito ostrvo Vido u krfskom kanalu, koje su srpski vojnici, zbog masovnog umiranja onih koji su na njega odvezeni, nazvali „Ostrvo smrti“. Na ostrvu Vido sahranjeno je 1.200 vojnika, ali pošto na ostrvu više nije bilo mesta, umrli srpski vojnici su prenošeni čamcima do francuskog sanitarnog broda, a odatle su odnošeni na otvoreno more gde su sahranjivani u „Plavu grobnicu“. Na ostrvu Vido, po završetku rata, podignut je mauzolej u koji su smešteni posmrtni ostaci srpskih vojnika sahranjenih na samom ostrvu, kao i vojnika ranije sahranjenih u srpskim logorima na Krfu.
Srbija je u Prvom svetskom ratu izgubila ukupno oko 1.240.000 ljudi, od kojih oko 400.000 vojnika i oko 840.000 civilnog stanovništva. S obzirom da je u rat ušla sa ukupno 4.500.000 stanovnika, jasno je da su gubici bili ogromni i među najvećim od svih zemalja koje su u njemu učestvovale.
Ratna 1914. godina i velike bitke koje je srpska vojska vodila ““ Cerska bitka, Bitka na Drini, Kolubarska bitka ““ pronele su slavu srpskog oružja, ali su na ratištu mnogi srpski vojnici izgubili svoje živote. Razoreni su i opustošeni mnogi srpski gradovi i sela, a neprijateljski vojnici su izvršili mnogo zločina nad civilnim stanovništvom. Ratnici poginuli u Cerskoj bici sahranjeni su u spomen-kosturnici u selu Tekerišu. Stradalim srpskim vojnicima u Bici na Drini spomenici su podignuti na Mačkovom kamenu, Gučevu i polju Legetu, dok je srpskim ratnicima poginulim u Kolubarskoj bici podignuta Spomen-crkva u Lazarevcu, kao i Spomenik 1.300 kaplara na Rajcu.
Srpska vojska je u ratnoj 1914. godini, u tri velike bitke protiv austrougarskih armija ““ na Ceru, Drini i Kolubari, imala pored velikog broja poginulih ratnika, i mnogo ranjenika. Samo u Cerskoj bici ranjeno je oko 12.000 srpskih vojnika, koji su smešteni najvećim delom u bolnicu u Valjevu, ali i u nekim drugim gradovima. U toku druge austrougarske ofanzive, u bojevima na Gučevu i Mačkovom kamenu, broj ranjenika se već povećao na oko 25.000. Bolnica u Valjevu nije raspolagala sa dovoljno postelja i lekara, a u njoj su se prikupljali svi ranjenici i obavljane hirurške intervencije.
Veliki broj ranjenika i loši sanitarni uslovi omogućili su pojavu epidemije pegavog tifusa i drugih zaraznih bolesti.
Nekoliko desetina hiljada zarobljenih austrougarskih vojnika, smeštenih u toj bolnici, još više su pogoršali stanje u njoj i Valjevo je postalo stanište zaraze, jer su zarobljeni neprijateljski vojnici i doneli zarazu, a i prenosili je na ostale bolesnike i civilno stanovništvo. Epidemija se najviše širila po završetku Kolubarske bitke. Broj obolelih se postepeno povećavao i epidemija je prestala tek u maju 1915. godine. Tačan broj obolelih od epidemije pegavog tifusa nije poznat, a procenjuje se da je od njega umrlo oko 35.000 vojnika, dok je sa civilnim stanovništvom taj broj oko 150.000 ljudi.
Povlačenje srpske vojske, krajem 1915. i početkom 1916. godine, posle zajedničkog napada Austro-Ugarske, Nemačke i Bugarske, spada u najdramatičnije i najtragičnije događaje u istoriji srpskog naroda. Sve srpske armije povukle su se sa teritorije Srbije i preko Crne Gore i Albanije na albansko primorje, odakle su prevezene savezničkim lađama na grčko ostrvo Krf, a znatno manji deo u severnu Afriku (u Bizertu i druge gradove).
Stradanja srpskih vojnika pri odstupanju kroz Albaniju bila su velika, a albanske gudure i močvare postale su njihova masovna grobnica. Procenjuje se da je prilikom povlačenja kroz Crnu Goru i Albaniju, srpska vojska izgubila oko 143.000 ljudi, a ostrvo Krf, na kome je izvršen prihvat te vojske i njeno lečenje i oporavak, vojnici su nazvali „Ostrvo spasa“. Prevoz srpske vojske i izbeglica sa jadranskog primorja u Albaniji na ostrvo Krf izvršen je savezničkim transportnim brodovima i otpočeo je u drugoj polovini januara 1916. godine i zatim nastavljen u februaru. Na Krf je prevezeno ukupno oko 140.000 vojnika, a u Albaniji je ostalo samo 12.000 vojnika Konjičke divizije u Valoni, koji su prevezeni u martu 1916. godine. Na Krfu je veliki broj srpskih vojnika poumirao zbog prethodnog dugog gladovanja i iscrpljenosti. U San Matijasu (Agios Mateosu), na Krfu, podignut je 1916. godine spomenik umrlim vojnicima Drinske divizije.
Najteži bolesnici i ranjenici sa Krfa su prevoženi na kamenito ostrvo Vido u krfskom kanalu, koje su srpski vojnici, zbog masovnog umiranja onih koji su na njega odvezeni, nazvali „Ostrvo smrti“. Na ostrvu Vido sahranjeno je 1.200 vojnika, ali pošto na ostrvu više nije bilo mesta, umrli srpski vojnici su prenošeni čamcima do francuskog sanitarnog broda, a odatle su odnošeni na otvoreno more gde su sahranjivani u „Plavu grobnicu“. Na ostrvu Vido, po završetku rata, podignut je mauzolej u koji su smešteni posmrtni ostaci srpskih vojnika sahranjenih na samom ostrvu, kao i vojnika ranije sahranjenih u srpskim logorima na Krfu.
Petar Berić
Najnoviji broj
18. april 2024.
