Nove table za ulice koje su dobile svoje nazive

Adresni registar sadrži podatke o nazivima ulica i kućnim brojevima i jedan je od ključnih državnih registara pored Centralnog registra stanovništva, Registra privrednih društava i registra nepokretnosti. Projekat ažuriranja adresnog registra na teritiriji Republike Srbije otpočeo je 2018. godine. U tom trenutku, prema podacima Ministarstva unutrašnjih poslova čak 3.028.020 građana imalo je prijavljeno prebivalište u ulicama bez određenog kućnog broja, od čega je čak 2.676.898 građana bilo prijavljeno na adresama za koje nije bio određen ni naziv ulice. Republički geodetski zavod koji je nadležan za vođenje Adresnog registra, nije mogao izvršiti upis adresa sve dok nisu dodeljeni naziva ulica od strane jedinica lokalnih samouprava.

Stoga je i grad Šabac, zajedno sa ostalim lokalnim samoupravama, dobio zadatak da u nekoliko faza izvrši ažuriranje adresnog registra na svojoj teritoriji, a u skladu sa instrukcijama koje su stigle iz Republičkog geodetskog zavoda. Prvo je izvršena dodela naziva ulica, jer osim gradskog i prigradskog područja Šapca, kao i dela šabačke Mačve, nazivi ulica skoro nisu postojali u šabačkoj Posavini i Pocerini. Adrese za koje nije određen ni naziv ulice poznate su bile kao ,,nema adrese / bb“.

Koliko je ova situacija bila sporna na terenu, dobar primer su problemi sa kojima su se susretale određene službe ili pojedinici, koji ako nisu poznavali naselje, teško da su mogli lako doći do krajnjeg odredišta. U slučajevima gde je zahtevana hitnost, ovaj problem je zadavao velike nedaće svima.

Dejan Živanović, predsednik Komisije za imenovanje naziva ulica i trgova na teritoriji grada Šapca, Foto: Privatna arhiva

O iskustvima sa terena i samoj porceduri imenovanja ulica bez naziva razgovarali smo sa master istoričarem Dejanom Živanovićem, predsednikom Komisije za imenovanje naziva ulica i trgova na teritoriji grada Šapca.

Koje su bile faze u ažuriranju adresnog registra na teritoriji grada Šapca?
Gradska Komisija za određivanje naziva ulica i trgova, tokom 2018. i 2019. godine, imenovala je oko 600 novih naziva ulica tzv. ,,bezimenim“ ulicama. To je najveće dodeljivanje naziva ulica u proteklim decenijama, a možda i ikada u prošlosti grada Šapca. Stoga je odgovornost Komisije bila velika, jer se izvršavao posao koji se neće skoro ponovo raditi. Korona kriza zaustavila je čitav projekat u trajanju od dve godine. Prošle godine se nastavilo sa projektom, nabavkom uličnih tabli i kućnih brojeva, za koje je sredstva u iznosu od 3.384.750, 00 dinara Gradu Šapcu odobrilo Ministartvo državne uprave i lokalne samouprave.

Kako i na koji način je Komisija dodeljivala nazive ulice?
Komisija je na samom početka ovog posla, dopisom obavestila sve mesne zajednice u kojima je bilo potrebno dodeliti nazive ulicima, da se izjasne i ponude svoje predloge. Ukoliko su ti predlozi podneti u skladu sa važećim propisima i pre svega ako je Komisija procenila njihovu smislenost kao validnu, isti su bili i prihvaćeni. Komisija se pridržavala važećih propisa, ali je uspostavila i nekoliko dogovornih načela koja je težila da ispoštuje. To su pre svega uvažavanje predloga sa terena (iz mesnih zajednica, od pojedinaca), uvođenje i što većeg broja zaslužnih žena po kojima će nazivi ulica biti određeni, čuvanje lokalno običajnih naziva gde god je to bilo moguće (i zbog praktičnih razloga), uvažavanje najpoznatijih lokalnih ličnosti i događaja.

Stav Komisije bio je da tamo gde je moguće, nazivi ulica budu naslovljeni značajnim ženama koje su ostavile traga u kulturi, nauci, dobročinstvu i drugim sferama društvenog života Srbije i srpskog naroda. Tako su svoje ulice dobile Diana Budisavljević (dobrotvorka), Milunka Savić (junakinja iz Balkanskih i Prvog svetskog rata), Danica Tomić (prva Srpkinja, pilot), Desanka Maksimović (pesnikinja), Nadežda Petrović (slikarka), Isidora Sekulić (slikarka), Draga Ljočić (prva srpska lekarka), Milica Slavuj (vlasnica prve štamparije u Šapcu), Mira Alečković (pesnikinja), Jelena Lozanić (bolničarka i borkinja za prava žena), Anđelija Stančić (dobrotvorka) i druge. Nisu zaboravljene ni značajne žene iz ranijih perioda srpske istorije poput Kneginje Milice (vladarka i žena srpskog kneza Lazara), Jefimije (prva srpska književnica), Angeline Branković (despotica i monahinja Angelina Branković - sveta majka Angelina), Jelene Anžujske (srpska kraljica, supruga srpskog kralja Stefana Uroša I i majka kraljeva Dragutina i Milutina) i drugih.

Posebno značajnim, izdvojio bih činjenicu da smo formalizovali određene lokalno običajne nazive koji su već bili utemeljeni u životu zajednice. Pa su tako Erića mala, Stevanovića mala, Negovanovića mala, Bogdanovića mala, Mandića mala, Ignjatovića mala, Žutića mala i Trešnjak sada i postale zvanične ulice u Metliću. U Bukoru je sačuvan Mandića sokak, Tovarovića sokak, Arsenovića sokak, Stanojčića sokak, Markovića sokak, Matića sokak, Maksimovića sokak, Dukića sokak. U Petlovači je sačuvan Popovića sokak, u Petkovici Šančine i Šareni šor, u Prnjavoru Tijača, u Ševaricama Kalemićka, u Mačvanskom Pričinoviću Preka Bara i Tolićka.

Sa krajnjom odgovornošću. Iako smo bili svesni da je uvek bilo moguće nešto propustiti, sigurni smo da je izbor naziva ulica učinjen krajnje profesionalno, odgovorno i svesno u javnom interesu građana i zajednice. Situacija da u 21. veku nemamo naziv ulice i kućni broj na adresi stanovanja, otklonjena je i to je najbitnije. Građanima ali i različitim služabam će ovo praktično značiti, a to je u krajnjem cilju bila i svrha

Trudili smo se da ispoštujemo nasleđe, a to znači najznačajnije ličnosti i događaje koji su na neki način obeležili prošlost naselja u kojima su određivani nazivi ulica. Tako je Soka Lolić (,,majka hrabrost“ - majka srpskih ratnika koja ih je godinama čekala da se vrate iz Prvog svetskog rata) dobila svoju ulicu u Mačvanskom Pričinoviću, Sekula Gavrilović (barjaktar u Boju na Mišaru) u Miokusu, Hristina Tinka Topuzović (svestrana žena, najpoznatija ipak po tome što je bila supruga Milutina Milankovića) u Predvorici, Mladen St. Đuričić (kapetan rečnog brodarstva, kapetan rečne plovidbe, književnik i publicista) u Zablaću, Ranko Lazarević (brat Luke Lazarevića i obnovitelj crkve u Krivaji) u Krivaji, Miloš Obilić (prema jednoj od legendi on je rođen u ovom pocerskom selu) u Miloševcu, Ninko Perić (poznati pravnik i političar) u Bojiću, Knez Ilija Marković (knez Šabačke nahije, član Narodne kancelarije, diplomata i predsednik Beogradskog suda pod vladavinom Miloša Obrenovića) u Grušiću, pilot Milorad S. Tanasić (pilot, junak ,,aprilskog rata“ 1941. godine) u Majuru, Milutin Radovanović (srpski prirodnjak, zoolog, herpetolog, akademik, univerzitetski profesor, autor više knjiga, univerzitetskih udžbenika i priručnika) u Tabanoviću.

Izašli smo u susret svim predlozima saveta mesnih zajednica koji su one podnele u čast njihovih meštana koji su položili živote u ratovima 90-ih godina. Na ovaj način, sećanje na ove ljude će biti sačuvano, a svedočanstvo o njihovoj žrtvi biće trajno obeleženo. U Petlovači je svoju ulicu dobio Milan Mika Jović (stanovnik Petlovače poginuo na samo početku sukoba u Republici Hrvatskoj), u Majuru Rade Popadić (pripadnik MUP, tragično nastradao u pobuni albanskih terorista na Kosovu i Metohiji 1998. godine), u Slatini Dejan Mladenović (pripadnik 72. specijalne brigade Vojske Jugoslavije, tragično nastradao za vreme rata na Kosovu i Metohiji 1999. godine). Majur je dobio i ulicu Junaka sa Košara.

Nazive ulica dobili su i značajni vladari i ličnosti srednjevekovne Srbije, o kojima ljudi možda manje znaju, poput Kneza Časlava, Kneza Jovana Vladimira, Danila II (arhiepiskop srpski od 1324 do 1337. godine i književnik), Marka Kraljevića, Domentijana (Hilandarcua), Braći Jugović itd. Nazivi su dodeljivani i po najzančajnijim srpskim manastirima Mileševi, Gračanici, Žiči, Hilandaru, Ravanici, Studenici, ali i značajnim praznicima Vidovdanu, Sretenju, Đurđevdanu, Preobraženju. Ulice su ponele nazive i geografskih regija i pojmova, poput Kosovske, Vojvođanske, Valjevske, Pocerske. Po prvi put nazive ulica na teritoriji grada Šapca, dobili su i glumci Miodrag Petrović Čkalja, Mija Aleksić, Milenko Zablaćanski. Neizostavno, ulice su ponele nazive naučnika Nikole Tesle, Milutina Milankovića, Mihajla Pupina, slikara Uroša Predića, Paje Jovanovića, Nadežde Petrović, pisaca Branislava Nušića, Milorada Panića Surepa, Janka Veselinovića, Jovana Jovanovića Zmaja, Desanke Maksimović, srpskih vladara dinastije Nemanjića, ali i kasnijih počev od Karađorđa, Miloša Obrenovića, Milana Obrenovića, Kralja Petra Prvog i drugih.

Dokle se stiglo sa projektom?
Posao postavljanja uličnih tabli je u toku. Radove izvodi preduzeće Vuksa 10 iz Šapca, koje je do sada završilo ovaj posao u Kormanu, Pocerskom Pričinoviću, Zablaću, Krivaji, Gornjoj Vranjskoj. Okončanje radova očekujemo najkasnijedo kraja leta, čime će i fizički sve ulice na teritoriji grada Šapca biti obeležene. Time će i snalaženje svima biti mnogo jednostavnije. Molimo sugrađane da se strpe još malo, i ukoliko imaju nekih primedbi da nas obaveste. Ovakav posao se radi jednom u nekoliko decenija i biće potrebno malo vremena da sve zaživi. Tu mislim i na izmenu ličnih dokumenata građana koja se u hodu moraju usklađivati sa novim stanjem. Nadamo se ipak neće biti prevelikih problema.

Da li ste zadovoljni poslom koji je Komisija obavila?
Svesni odgovornosti za posao koji je urađen, ali i simboličkog značaja koji jedan ovakav posao nosi, Komisija je poslu pristupala sa krajnjom odgovornošću. Iako smo bili svesni da je uvek bilo moguće nešto propustiti, sigurni smo da je izbor naziva ulica učinjen krajnje profesionalno, odgovorno i svesno u javnom interesu građana i zajednice. Situacija da u 21. veku nemamo naziv ulice i kućni broj na adresi stanovanja, otklonjena je i to je najbitnije. Građanima ali i različitim služabam će ovo praktično značiti, a to je u krajnjem cilju bila i svrha.